در سال 1292 ق . در محله حسین آباد اصفهان در خانه آیة الله میرزا محمد جواد بیدآبادی طفلی پا به عرصه وجود نهاد كه او را ((محمد علی )) نامیدند.
آیة الله بیدآبادی كه خود فقیهی وارسته بود به تربیت فرزندانش همت و توجه فوق العاده ای داشت و به بركت همین تلاش ، فرزندانش هر یك چون ستاره ای تابناك بر تارك حوزه های علمیه درخشیدند.
كلاس نور
محمد علی ، مقدمات علوم را نزد پدر آموخت و آنگاه در كلاس درس برادر بزرگترش (شیخ احمد مجتهد) كه یكی از اساتید معروف آن روز اصفهان بود حاضر شد و چون به دهمین بهار عمر قدم نهاد در درس آیة الله میرزاهاشم خوانساری (نویسنده كتاب مبانی الاصول ) شركت نمود و معلم درس ریاضیات وی نیز آقا میرزاعبدالرزاق سرتیپ بود.
در سال 1304 ق . ناصرالدین شاه قاجار، آیة الله بیدآبادی را به همراه دو فرزندش محمد علی و علی محمد به تهران تبعید كرد و محمد علی در تهران در درس فقه و اصول آیة الله میرزا حسن آشتیانی - كه خود از شاگردان بزرگ آیة الله شیخ مرتضی انصاری بود - شركت نمود و فطرت توحیدی و عشق به شناخت معارف الهی او را به درس فلسفه حكیم بزرگ میرزا ابوالحسن جلوه مشتاق ساخت .
میرزا محمد علی نخستین سالهای بلوغ را پشت سر می گذاشت كه در كلاس ‍ درس عرفان نشست و آنگاه كه وارد هیجدهمین سال عمر خود شد در سال 1310 ق . به درجه اجتهاد نایل آمد.
او در سال 1312 ق . اولین و بهترین استاد خود یعنی پدر مهربانش را از دست داد ولی این حادثه تلخ نتوانست در روح او خللی ایجاد كند و به رغم مشكلات فراوان به تحصیل ادامه داد. وی حدود شانزده سال در تهران اقامت كرد و در این مدت علاوه بر تحصیل به تدریس اشتغال داشت .(251)
در سال 1320 ق . میرزا محمد علی به قصد عزیمت به نجف اشرف و حضور در درس آیة اله العظمی محمد كاظم خراسانی (مشهور به آخوند خراسانی ) ابتدا راهی اصفهان شد و پس از دو سال اقامت در آنجا راهی نجف گردید. در این سفر مادر و پدر همسرش نیز او را همراهی می كردند.
در این زمان میرزا محمد علی با آنكه خود مجتهد بود با شور و شوقی وصف ناپذیر درس آخوند خراسانی حاضر می شد. اقامت ایشان در نجف هفت سال طول كشید و طی آن توانست در دو دوره كامل درس خارج اصول آخوند شركت كند كه نتیجه آن یك دوره شرح بر كتاب كفایة الاصول است كه به قلم ایشان نگارش یافته است .
همچنین ایشان در نجف در درس آیة الله شیخ فتح الله شریعت (شیخ الشریعه ) و آیة الله میرزا محمد حسن خلیلی شركت می جست .
پس از رحلت آخوند خراسانی - كه آقا میرزا محمد علی برای ایشان احترام فوق العاده قائل بود و او را عقل مجسم می شمرد - جناب میرزا راهی سامرا شد تا از خرمن علوم آیة الله العظمی میرزا محمد تقی شیرازی خوشه چینی كند. ایشان پس از درس استاد در جایگاه تدریس می نشست و بسیاری از شاگردان استاد در كلاس او شركت می كردند در این میان میرزای شیرازی خود نیز به آیة الله شاه آبادی توجه ویژه ای داشت و به همین دلیل است كه آیة الله شاه آبادی یكی از شش نفری است كه از میرزای شیرازی گواهی اجتهاد دریافت كرده است . چنانكه آیات عظام شیخ الشریعه اصفهانی ، سید اسماعیل صدر، شریانی ، میرزا خلیل تهرانی هم به عارف كامل شاه آبادی گواهی اجتهاد داده بودند.(252)
بازگشت
آیت حق ، شاه آبادی بعد از هشت سال اقامت در عراق به رغم میل باطنی خود و به خاطر درخواست مادرش - كه دوری از دیگر فرزندان كاسه صبرش را لبریز كرده بود - به طرف ایران حركت كرد و آنگاه كه علمای سامرا دریافتند كه ایشان در حال آماده سازی وسایل سفر برای حركت به طرف ایران است با اصرار زیاد از ایشان خواستند كه در سامرا بماند ولی ایشان رضایت مادر را كه رضایت خداوند در آن بود به تدریس و اقامت در سامرا ترجیح داده و به طرف اصفهان به راه افتاد.
چون مردم تهران از ورود آیة الله شاه آبادی به ایران مطلع شدند از ایشان خواستند كه به تهران برود و وی پذیرفت و چون منزل ایشان در خیابان شاه آباد (جمهوری اسلامی كنونی ) بود به آیة الله شاه آبادی معروف شد.
ایشان نخست در منزل اقامه جماعت و سخنرانی می نمود و بعد به سبب كمبود جا سنگر را به مسجد سراج الملك منتقل كرد.
آن بزرگوار از سال 1330 ق . تا 1347 ق . در تهران اقامت داشت . در آن زمان چون تازه رضاخان به قدرت رسیده بود یكی از مهم ترین اقدامات آیة الله شاه آبادی مبارزه با ظلم ستم شاهی وی بود، چنانكه امام ((قدس سره )) می فرمایند:
((مرحوم آیة الله شاه آبادی علاوه بر آنكه یك فقیه و عارف كامل بودند یك مبارزه به تمام معنا هم بودند.))(253)
در اوج خفقان رضاخانی ، آیة الله شاه آبادی ، از علمای تهران و دیگر شهرها خواست كه در اعتراض به ستمهای شاه در پناه حضرت عبدالعظیم در شهر ری گرد آمده ، متحصن شوند. ولی علما نتوانستند ایشان را همراهی كنند ودر حالی كه تنها دو نفر ایشان را همراهی می كردند دست از مبارزه خود برنداشت و چون ماه محرم بود همه روزه با سخنرانیهای كوبنده فجایع رژیم را برای مردم بازگو می نمود.
آن بزرگوار حدود پانزده ماه به تحصن ادامه داد و آنگاه در سال 1347ق . راهی شهر مقدس قم شد. و به تعلیم و تربیت طلاب علوم دینی همت گمارد.(254)
سر عشق
یكی از افرادی كه از محضر این عالم بزرگ كسب فیض نمود امام امت (ره ) است كه نزد آیة الله شاه آبادی كتابهای عرفانی فصوص الحكم ، مفتاح الغیب و منازل السائرین را فراگرفت . امام (ره ) چگونگی آشنایی خود با آیة الله شاه آبادی را چنین توضیح می دهد:
((من پس از آنكه توسط یكی از منسوبین مرحوم شاه آبادی با ایشان آشنا شدم ، در مدرسه فیضیه ایشان را ملاقات كردم و یك مساءله عرفانی از ایشان پرسیدم . شروع كردند به گفتن ، فهمیدم اهل كار است . به دنبال ایشان آمدم و اصرار می كردم كه با ایشان یك درس داشته باشم و ایشان در ابتدا قبول نمی كردند تا به گذر ((عابدین )) - یكی از محلات قم - رسیدیم و بالاخره ایشان كه فكر می كرد من فلسفه می خواهم قبول كردند.
ولی من به ایشان گفتم كه فلسفه خوانده ام و عرفان می خواهم و ایشان دوباره بنا را گذاشتند بر قبول نكردن و من باز هم اصرار كردم ، تا بالاخره ایشان قبول كردند و من حدود هفت سال نزد ایشان فصوص و مفتاح الغیب خواندم .))
آیة الله شاه آبادی به امام علاقه زیادی داشت به گونه ای كه هر گاه می خواست او را صدا كند بدون آوردن پسوند یا پیشوندی همان گونه كه پدران فرزندان خود را صدا می كنند می فرمود روح الله ! آری ، او امام را روح خدا می دانست . البته علاقه امام هم به استادش بسیار زیاد بود تا آنجا كه هر گاه از ایشان نامی به میان می آورد می فرمود: روحی له الفداء، جانم فدای او باد! این مطلب در كتابهای امام (ره ) بخصوص در كتابهای عرفانی ایشان كاملا مشهود است .(255)
یكی دیگر از افرادی كه در قم از خرمن علم آیت حق ، شاه آبادی خوشه ها چید آیة الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی است .
آهنگ رجعت
آیة الله شاه آبادی هفت سال در قم اقامت گزید. زمانی نیز مردم تهران به قم آمده ، از ایشان خواستند به تهران مراجعت كند و وی به رغم میل باطنی خود، در پی احساس وظیفه در سال 1354 ق . راهی تهران شد. ابتدا حدود دو سال در مسجد امین الدوله - واقع در بازار چهل تن - به امامت جماعت و ارشاد و هدایت پرداخت و آنگاه كه یكی از شبستانهای مسجد جامع - كه قبل از آن تبدیل به انبار شده بود - آماده شد، نماز و سخنرانی را بدانجا منتقل نمود و از آن پس مسجد جامع سنگر مبارزه با رضاخان گردید.(256)
شیر بیشه حق
در موقعیتی كه رضاخان تمام مساجد و منابر را تعطیل نموده بود آیة الله شاه آبادی هیچ گاه نماز و سخنرانی اش قطع نشد. زمانی هم كه رضاقلدر پوشیدن لباس روحانیت را ممنوع كرده بود او فرزندانش را به روحانی شدن و پوشیدن لباس مقدس روحانیت تشویق كرد و به بركت همیت تلاش ‍ مخلصانه هفت تن از فرزندان ایشان روحانی شدند.
ماءموران رضاخان ، برای آنكه بتوانند صدای حق طلب آیة الله شاه آبادی را خاموش كنند، منبر او را از مسجد جامع دزدیدند ولی از آن پس ایشان ایستاده سخنرانی می كرد و می گفت
((منبر سخن نمی گوید اگر می خواهید سخنرانی تعطیل شود، باید مرا ببرید و من هر روز قبل از اذان صبح تنهایی از منزل به طرف مسجد می آیم ، اگر عرضه دارید آن وقت بیایید و مرا دستگیر كنید))!
بر پایه این گفتار شجاعانه روزی عده ای روباه صفت برای دستگیری شیخ عارف به مسجد جامع حمله ور شدند و با بی شرمی تمام همچون لشكر یزید چكمه پوشان وارد مسجد شدند كه ناگاه آیت حق نهیبی بر آنها زد و همگی آنها پا به فرار گذاشتند و برای دستگیری ایشان در بیرون مسجد كمین كردند و آنگاه كه آیة الله شاه آبادی از مسجد خارج شد فرمانده آنها رو به شیخ عارف كرد و گفت : ((آقای شاه آبادی ! آقای شاه آبادی ! تو باید همراه ما بیایی كلانتری !))
آیة الله شاه آبادی ایستاد و در حالی كه ابروانش به هم گره خورده بود گفت : ((برو به بزرگترت بگو بیاد!)) و به راه خود ادامه داد.(257)
فقیه بیدار
از دیگر اقدامات فرهنگی و ابتكارات آیة الله شاه آبادی برپایی جلسات سخنرانی خانگی - دور از چشم ماءموران رژیم - بود كه نقش مهمی در مبارزات و آگاهی سیاسی مردم ایفا می كرد.
شیخ عارف كامل از تعلیم و تربیت كودكان و نوجوانان نیز غافل نبود و در پی این مقصود منزل شخصی خود را به تدریس و تعلیم نونهالان اختصاص ‍ داده بود. او چند مرد صالح و مؤ من انتخاب كرد كه به دانش آموزان درس ‍ بدهند و خود نیز بر كار مدرسه نظارت داشت و هفته ای یك بار با سخنرانی برای دانش آموزان و اولیای آنها، آنها را در حفظ شعایر اسلام راهنمایی می كرد.
آیت حق برای امر به معروف و نهی از منكر اهمیت زیادی قائل بود و در انجام این واجب الهی از مردم و اهالی مسجد هم استمداد می جست . چنانكه آورده اند پزشكی كه در همسایگی ایشان بود با آوردن معلم موسیقی و وسایل آن ، موجبات ناراحتی ایشان و همسایگان را فراهم كرده بود و چون حضرت آیة الله شاه آبادی از او خواست كه از این عمل شیطانی دست بردارد قبول نكرد!
آیت حق در سخنرانی شب جمعه فرمود:
((خوب است از این پس هر كسی از جلو مطب این دكتر می گذرد با خوشرویی از او بخواهد كه از این عمل دست بردارد.))
چند روز گذشت . پزشك هر روز با دهها مراجعه كننده مواجه می شد كه همگی بدو تذكر می دادند كه دست از این عمل بردارد. او چاره ای جز تعطیل كردن كلاس ندید و آنگاه كه با آیة الله شاه آبادی مواجه شد گفت :
((آقای شاه آبادی ! با قدرت ملت كار را تمام كردی ... من جواب مراجع قضایی و قانونی را می توانستم بدهم ولی هرگز درباره این روش مردمی نیندیشیده بودم .))
آری ، بر اثر تلاش خستگی ناپذیر ایشان و دیگر مؤ منان كلیه مراكز فساد در مدت كوتاهی از آن منطقه برچیده شد.(258)
قافله سالار نور
مهم ترین اقدام فرهنگی ایشان تدریس و بعد از آن تاءلیف است .
وی در حوزه علمیه قم روزی نه تا ده درس تدریس می كرد و نكته جالب توجه اینكه هر یك از علما كه در درسی از درسهای ایشان شركت می كرد، استاد را در همان رشته خاص بسیار می ستود؛ چنانكه امام (ره ) كه در درسهای عرفان ایشان حاضر می شد استادش را در عرفان فوق العاده می ستود و آیة الله میرزا هاشم آملی (ره ) معتقد بود مهارت ایشان در فقه و اصول بیش از فلسفه و عرفان است .
آنچه ایشان تدریس می نمود عبارت بود از: 1. فقه و اصول (دوره سطح و خارج )
2. تفسیر
3. عرفان
4. فلسفه و منطق و... كه دانش پژوهان بسیاری از آنها استفاده می كردند.(259)در ذیل نام چند تن از آنان را یادآور می شویم :
1. حضرت امام خمینی (ره )
2. آیة الله حاج شهاب الدین مرعشی نجفی
3. آیة الله حاج میرزا هاشم آملی
4. آیة الله شیخ محمد رضا طبسی نجفی
5. آیة الله حاج محمد ثقفی تهرانی (پدر همسر حضرت امام ) و...
پربهاتر از خون شهیدان
از شیخ عارف كامل كتابهای فراوانی بر جا مانده كه برخی از آنها چاپ شده و بعضی دیگر هنوز به چاپ نرسیده است . در این میاه ، بعضی از رساله ها و كتابهای چاپ نشده ایشان ، پس از رحلت استاد در اختیار حضرت امام (ره ) قرار داشت كه در سال 1343 ش . در حمله ساواك به كتابخانه و منزل امام در قم همراه آثاری از امام راحل ربوده شد.
اینك مروری بر آثار آیة الله شاه آبادی :
1. شذرات المعارف نام دیگر این كتاب حرام الاسلام است و در ایران چند بار به چاپ رسیده است . این كتاب در دو جلد جیبی و درباره مطالب اخلاقی و مبارزه با تهاجم فرهنگی است .
2. رشحات البحار. عربی و شامل 3 بخش است : الف : القرآن والعترة ب : الایمان والرجعه ج : الانسان والفطرة .
3. مفتاح السعاده فی احكام العبادة (توضیح المسائل )
4. حاشیه نجاة العباد: چنانكه از نام آن برمی آید شامل حاشیه هایی است كه ایشان بر كتاب نجاة العباد استاد بزرگ شیخ محد حسن صاحب جواهر نوشته است .
5. منازل السالكین : موضوع این كتاب اخلاق است كه در هزار منزل تنظیم شده است .
6. حاشیه كفایة الاصول آخوند خراسانی
7. حاشیه فصول الاصول
8. رسالة العقل والجهل
9. تفسیری مشتمل بر توحید، اخلاق و سیر و سلوك
10. چهار رساله درباره نبوت عامه خاصه و تعدادی كتب و رساله دیگر.(260)
آخرین منزل هستی
و سرانجام در ساعت 2 بعدازظهر روز پنجشنبه سوم آذر 1328 ش . (سوم صفر 1369 ق .) پس از هفتاد و هفت سال عمر پر بركت روح او به ملكوت اعلی پرواز كرد.
جنازه پاك او با تشییع هزاران نفر از مردم مؤ من به حضرت عبدالعظیم منتقل و در مقبره شیخ ابوالفتوح رازی (مفسر بزرگ ) مدفون گشت .
فرزندان
آیة الله شاه آبادی ده فرزند پسر داشت كه هفت تن آنان روحانی می باشند. در ذیل بخشی از زندگی یكی از فرزندان رشید ایشان شهید حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی شاه آبادی را از نظر می گذرانیم .
ایشان در سال 1309 ش . متولد و در چهار سالگی به منظور فراگیری قرآن مجید راهی مكتب خانه شد و پس از دو سال راه دبستان را پیش گرفت . آنگاه كه چهاردهمین بهار عمر خود را می گذراند وارد مدرسه علمیه هروی شد و پس از سپری كردن دوره های مقدماتی راهی شهر مقدس قم شد.
او كتاب رسائل را از آیة الله مشكینی ، مكاسب را از آیة الله ستوده و كفایة الاصول را از آیة الله مجتهدی آموخت و در 25 سالگی در كلاس درس ‍ خارج فقه و اصول نشست . اساتید او در درس خارج ، حضرت امام (ره ) و آیات عظام بروجردی ، گلپایگانی و اراكی بودند.
شروع مبارزات شیخ مهدی از زمان مبارزات مجاهد بزرگ آیة الله كاشانی و رویدادهای ملی شدن صنعت نفت بود. وی در سال 1332 پس از كودتای ننگین 28 مرداد برای اولین بار دستگیر و زندانی شد. اوج گیری مبارزات ایشان هنگامی بود كه امام (ره ) برای سرنگونی فرعون زمان به مبارزه برخاسته بود و شیخ مهدی هم سعی می كرد به دنبال امام باشد و به همین سبب چندین بار زندانی و شكنجه شد. آخرین زندان ایشان در سال 1357 ش . بود كه در سوم بهمن سال - چند روز قبل از ورود امام (ره ) به ایران - از زندان آزاد شد.
حجة الاسلام شاه آبادی پس از پیروزی انقلاب مسؤ ولیتهای زیادی به عهده داشت كه به بعضی از آنها اشاره می شود: عضویت در شورای مركزی كمیته انقلاب اسلامی ، عضو هسته مركزی جامعه روحانیت مبارز، نمایندگی امام در هیاءت بررسی عملكرد بنیاد مستضعفان ، نمایندگی دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی .
و سرانجام این مجاهد نستوه كه در عشق به جبهه ها و رزمندگان می سوخت برای چندمین بار در تاریخ پنج اردیبهشت 1363 ش . راهی جبهه های نور علیه ظلمت شد و در عصر پنجشنبه ششم اردیبهشت در جزایر مجنون ، خمپاره ای در كنارش فرود آمد و او به سوی پروردگار خود بال گشود و به خیل شهدا پیوست .
پیكر مطهر این شهید عزیز به تهران منتقل شد و در بهشت زهرا در كنار دیگر شاهدان گلگون كفن آرمید.(261)